آغازی برای پایان؛ داستان رالتگراویر

کمتر بیماری در دنیا وجود دارد که علم بر عرصه ی درمان و ریشه کن کردن آن پا نگذارده باشد. پیشرفت های علم داروسازی و دانش پزشکی در یک دهه ی اخیر چنان سریع است که حتی اگر هر روز اخبار آن را چک کنید، باز هم در اینباکس ایمیل شما، خبری تازه برای دل گرم و امیدوار شدن وجود دارد!

ایدز بود اما، که یکی از طولانی ترین جنگ ها را با بشریت در عرصه ی سلامت و درمان آغاز کرد و هنوز هم موفق به درمان کامل آن نشده ایم. افراد انگشت شماری هم که کاملاً بهبود پیدا کرده اند، با استفاده از فناوری های بخصوص و یا استفاده از ترکیب درمان های مختلف، به این نقطه رسیدند.

پر واضح است که در این پیکار، ما دست روی دست نگذاشته ایم و با ابداع داروهای نوین، بر طول عمر بیماران افزوده ایم. یکی از این داروها رالتگراویر است که با مهار تکثیر ویروس در بدن، از عفونت ناشی از آن جلوگیری می کند. اما چه شد آنچه که شد؟

باهم ببینیم.

اولین در نوع خود

اینتگراز نوع یکم ویروس نقص ایمنی انسانی، یکی از سه آنزیمی است که در فرآیند همانند سازی ویروس، نقشی پررنگ دارد. این خود، دلیلی است محکم که آن را به هدفی برای محققان بدل کرده است. با مداخلاتی که طی فرآیند شیمی درمانی صورت می گیرد، می توان از فرآیند همانند سازی ویروس جلوگیری نمود و برای عفونت ناشی از آلودگی با ایدز، چاره ای یافت.

رالتگراویر، اولین دارویی است که با محدود کردن فعالیت این آنزیم، توانسته مجوز غذا و داروی آمریکا را برای درمان عفونت ایدز بگیرد. این محصول، از دی هیدروکسی پیریمیدین-۴-کربوکسی آمیداز و ان-متیل-۴-هیدروکسی پیریمیدینون-کربوکسی آمیداز به دست آمده و همین بر خاصیت مهارکنندگی بالقوه ی آن دلالت می‌کند.

تغییرات ساختاری در جهت بهبود یافتن عملکرد، بر مولکول های یاد شده، اعمال شد تا بیشترین توان را در برابر انواع و اقسام جهش یافته ی ویروس، شاهد باشیم. البته که این تغییرات، باعث شده تا در فارماکوکینتیک دارو، متابولیسم آن در بدن و خاصیت انتخابی آن هم پیشرفت را ببینیم.

خیزش بزرگان در حمایت؛ غذا و داروی آمریکا چرا تایید کرد؟

در واقع غذا و داروی آمریکا، نتوانست نتایج فوق العاده‌ی فاز سوم این دارو را انکار کند. در پایان هفته‌ی چهل و هشتم مطالعه، هشتاد و نه درصد بیمارانی که با ویروس HIV آلوده شده بودند و رالتگراویر یا ایسنترس اچ دی( دو دوز ششصد میلی گرمی) را دریافت کرده بودند، از آن نتیجه گرفتند.

همچنین این رقم، برای کسانی که ایسنترس را به شکل دو دوز چهارصد میلی گرمی دریافت کردند، هشتاد و هشت درصد بود. لازم به ذکر است که این داروها در یک رژیم درمانی و در ترکیب با سایر داروها، برای بهبود بیماران ایدزی به خدمت گرفته شدند.

امتریسیتابین و تنوفوویر دیسوپروکسیل فومارات همان داروهای دیگر این رژیم بودند. دکتر مایکل ساگ، مدیر مرکز پژوهش های ایدز در دانشکده ی پزشکی بیرمنگام دانشگاه آلاباما، این دارو را کشفی برای یک دهه خواند و گفت که این دارو باعث گشوده شدن دست پزشکان برای درمان می شود. همچنین اینکه افزوده شدن دو مدل این دارو (ایسنترس و ایسنترس اچ.دی) به هم برای درمان، اثربخشی شایان توجهی دارد.

دکتر کارل اشمید، معاون اجرایی انستیتوی تحقیقاتی ایدز، بعد از این نتایج، اعلام کرد که به خاطر تمام این پیشرفت ها در زمینه ی درمان ایدز، حالا می توانیم به آن نگاهی مدیریتی داشته باشیم و ایدز را یک بیماری مزمن و نه لزوماً کشنده قلمداد کنیم.

از آن جایی که بیماران ایدزی، گستره ی وسیعی از اقشار و سنین را شامل می شوند، وجود رژیم های درمانی مختلف که بتواند با سبک زندگی مبتلایان همخوانی داشته باشد، از مهم ترین چالش های درمان ایدز به شمار می رود.

روی دیگر سکه؛ در باب عوارض داروها

در باب عوارض داروها گفتنی ها کم نیست! عوارض پوستی شدید نظیر راش های بدخیم، احتمال ابتلا به هرپس واژینال، نارسایی کلیه و به هم خوردن غلظت های سرم مواردی هستند که در عوارض دارو گزارش شده اند و نمی توان آن ها را نادیده گرفت. همچنین تداخل های دارویی زیادی دارند که از مثال های آن، تداخل با استاتین ها و مهارکننده های پمپ پروتون است ( لازم به یاد آوری البته نیست که داروهای یاد شده، در جامعه ی بشری مثل نقل و نبات به مصرف می رسند!)

پر واضح است که برای بانوانی که در دوره ی شیردهی یا بارداری به سر می‌برند، مصرف این دارو با توجه به احتمال تراتوژن بودن آن، ممنوع است.

تیر آخر؛ سرعت در توزیع کالا

بعد از دریافت مجوز غذا و دارو، مرک اعلام کرد که ظرف چهار هفته، این دارو را در تمام داروخانه های کشور عرضه می کند! هم چنین این شرکت درباره ی سیاست قیمت گذاری دارو، در کمال تعجب این شرکت بیان کرد که قیمت ایسنترس اچ دی با ایسنترس یکسان خواهد بود که خود هاله ای از ابهامات را به دنبال داشت.

ایسنترس البته در سال ۲۰۰۷  از FDA مجوز گرفته بود و به شکل قرص های جویدنی و سوسپانسیون خوراکی استفاده می شده و می شود. اینکه آیا با عرضه ی ایسنترس اچ دی (که تفاوت اصلی آن در دوز بندی داروست)، مرک فکری به حال نسل قبلی دارو از نظر به روز کردن آن با شیوه های نوین دارورسانی می کند را باید دید.

کلام آخر

پیروز میدان جنگ با بیماری ایدز، انسان است. شاید بد نیست یادآور شویم که اگر علم نوین نبود، هنوز در حال و هوایی می زیستیم که از هر 10 فرزند به دنیا آمده، یکی عمرش به دنیا می بود!

مایه ی خوش حالی است که در زمانه ای زندگی می کنیم که پیشرفت علم در دقیقه و ثانیه محاسبه می‌شود. اما تنها چیزی که هر روز بیشتر از دیروز نسبت به آن کاملاً مطمئن می شویم این است که هنوز هیچ نمی دانیم. با این حال، نور امید است که از هر سوی علم به بشریت می تابد و شادمان می شویم که اگر برای خودمان هم نه، در زندگی نسل های آینده شاید تغییراتی ایجاد کرده باشیم.